Í berginum í gellifrosti

Hugsaði meðan eg koyrdi til Dals í gjár, at tað eru so mong, sum ikki vilja koyra til Dals. Útsýnið út á haver fantastiskt, teir frystu løkirnir á høgru hond vóru sum fínastu listaverk. 

Ruskut í Skopun

Vit fóru suður  tíðliga seinnapartin leygardagin. Men Havnin í Skopun var rættiliga óblíð, físti og froysti eftir okkum, ikki fyrr enn á triðja sinni sluppu vit innum. Tvær ferðir fór báturin yvir til smoguna, men takk, hann noyddist frá aftur, sirklaði uttanfyri, nærkaðist so aftur. Tríggjar ferðir. Teir vóru farin at tosa saman umborð, at nú mundu vit fara yvirum aftur.

Men tíbetur sluppu vit til Dals, jólatræið stendur so vakurt mitt í bygdini, og tarabrúgvin veksur so hvørt.



Á Bakkanum er altíd flótt at koma inn.

Vangamyndin henda mánaðin–Sam í Haskátrøð

Sam í Haskátrøð (f. 1933) ella Sam Hansen varð føddur páskamorgun og hevur sama føðingardag sum drotningin – 16. apríl. Húsið Haskátrøð hevur navn eftir ánni Haská, sum rennur á Haskájørð. Haskájørð endar so í Haskátrøð, sum er tann parturin av Haskájørð, sum líkasum hoyrir til húsini. Haská kundi vera heilt stór, og tað kom fyri at hon leyp í toybili. Mamma Sam mintist, at í einum áarføri var kjallarin fullur av vatni, og hønurnar fóru siglandi eftir ánni.

Sam var yngstur av 5 systkjum, harav teir tveir elstu beiggjarnir – Martin (f. 1908) og Sam (f. 1912) vóru hálvbeiggar hansara, við tað at pápi Sam var giftur tvær ferðir. Fyrra konan Sofía doyði av tuberklum. Heilsystkini vóru Sofus (f. 1924) og Amanda Petrina Elisabeth (f. 1928). Allir tríggir beiggjarnir hjá Sam eru deyðir í Íslandi. Sam eitur eftir beiggja sínum Sam, sum aftur er uppkallaður eftir abba sínum Sámali í Oyrargarði.
Pápi Sam, Johannes Hansen (Jóanes í Haskátrøð), róði út saman við beiggja sínum Óla Jákupi Magnussen alla sína tíð úr Dali. Teir báðir brøðurnir vóru altíð saman, hvør sítt eftirnavn høvdu teir, ivaleyst tí at nýggj navnalóg um familjunavn er komin í gildi ella tikin í brúk.
Barnaspælið fylgdi árstíðunum, tá ið Sam vaks upp. Børnini kopieraðu tað, tey eldru fingust við. Um heystið spældu teir við horn, tey blivu rikin í hagan. Heilt lítil skuldi ein hjálpa til við øllum arbeiði. Konufólkini høvdu nógv at gera, meðan menninir vóru burtur, t.d. torvarbeiði. Tað var stuttligt ‘at bera torvið út’, tí tá kundi ein knoða sær ein torvbólt til at tveita eftir hinum. Teir førdu torvið heim á sýn við hestavogni til torvhúsini har. At hoyggja var keðiligt, og tað var strævið, um góður terri var, tí at tey áttu alla ‘endar’ í bygdini, so tað skuldi rennast ímillum, hvørja ferð avsett var.
Fyrr róku teir nógv oftari enn nú: eftir gimbralombum í august, síðani eftir skurði á mikkjalsmessu, síðani eftir gomlum seinni. Allir plagdu at sleppa einari ær út aftur til at hava feska til jóla, so tað var eisini rikið eftir jólaseyði – hetta er áðrenn frystiboksjóladøgurðan. Tá ið dagurin var stytstur fóru teir at skera upp haga, t.e. at grava veitir í vátum lendi, so at seyðurin skal ikki ganga í blota og verða í vanda fyri at fáa iglar.
Pápin spann og karðaði. Magnus, eitt systkinabarn úr Flyttuni, sum búði hjá teimum, var so óførur at ríva, t.e. blanda ullina í javnar litir: fyrst legði hann undirkarðan á knæið, so tók hann t.d. ein svartan ullarlagd og legði í karðan og so ein hvítan. So tók hann yvirkarðan ella karðalokið omaná. So karðaði hann hetta væl ígjøgnum. So varð ullin, sum nú var blivin grá, tikin úr karðanum, og ullin, sum nú æt ein karði, varð togað til tvífalda longd og løgd á bonkin. Tá alt var rivið, vórðu “ullakarðarnir” allir saman strektir og vundnir saman til ein vindsil, síðani tægaði hann hana sundur aftur, og tástani var klárt at karða. Sam minnist eisini , at Hans Petur, mammubeiggin spann ótrúliga fínan tráð. Mamman, Martina, bant, einki mátti havast á stokkum, tá ið jólini komu.

Í Haskátrøð vóru tvær kýr sum vanligt, og tær skuldu mjólkast tvær ferðir hvønn dag. 11. juni var kunningardagur í Dali, t.e. dagurin tá ið neytini skuldu kunna seg við hvørt annað, áðrenn tey skuldu í hagan saman øll. Fyrst vóru tey havd í tveimum og síðani rikin saman.
Vit geva Sam orðið:
Eg nevndi framman  undan, at serliga um veturin gingu karðarnir, rokkur og stokkar dúgliga. Tá var ullin øll tikin til rættis, og skinnini vóru eisini rotaði, og ullin blandað við hina. Roðið var nýtt til skógvar. Í krígsárunum fingust 40 krónur fyri eina bátsmanstroyggju. Tað var hildið at vera so nógv, at ljós var í nógvum húsum kl. 4 á morgni. Serliga upp undir jól.
Av løntum arbeiði var lítið. Tá byrjað var at gera landsvegin til Húsavíkar, vóru einar 30.000 kr. settar av á fíggjarlógini. Hetta er í umleið 1942. Tá var eg so ungur, at eg slapp ikki at arbeiða, men pápi arbeiddi og allir menn í bygdini. Tá hesar krónurnar á Løgtingsins fíggjarlóg vóru brúktar, so var ikki meir, og so steðgaði alt upp til næstu fíggjarlóg. Amboð so sum hakkara og spaka mátti man hava við sjálvur. Út ígjøgnum bøin var nógv mold, sum skuldi flytast. Tað var gjørt við hestavognum. Tá var eg so gamalur, at eg slapp at arbeiða. Sofus bróður hevði fingið okkum hest, vogn og selatoy. Hesturin og eg vóru bestu vinir, og hann kundi eg brúka. Tað gav nakrar krónur. Minnist eg rætt, so var lønin 2 kr. um tíman.
Tá vit komu út á Hamarsenda. Tá komu vit í grót og hamara. Amboð vóru eingi, so tey fyrstu nógvu holini vóru boraði við hondbora og sleggju. Seinri fingu vit eina kobramaskinu. Hon var eitt stórt framstig, men kravdi 2 persónar. Ein at halda maskinuni og ein til at pumpa luft niður gjøgnum boran fyri at fáa dustið upp. Annar gjørdist borin fastur.
Minnukrútið var óført at spreingja við. Nógv betur enn tað keypta dynamittið. Men her vóru góð ráð dýr, tí tað var neyðugt at knúsa tað til pulvur, so tað kundi koma niður í holini.
Sum eg minnist tað, var tað nakað sum Jóannes í Mathúsi og konan Lena tóku sær av. Eg minnist, eg einaferð kom inn til tey. - Helst verið sendur eftir krúti. - Eingin forstova var, so tú kom beint inn í roykstovuna. Ein sera hugnalig roykstova við moldgólvi. Tá lá Jóannes á knæ á gólvinum við einari fjøl undir einari fjøl oman á. Einari sleggju í hondini og minukrút millum báðar fjalirnar. Ikki kundi hann brúka sleggjuna bera, tí so kundi ein neisti festa í krútið. Fyri munn og nøs hevði hann eitt klæði, tí hetta gav eina sera ringa høvuðpínu. Hann bukaði alt sundur uttan nakað óhapp.
Hatta var tað, sum man kundi fáa nakrar krónur burtur úr. Arbeiðið tók langa tíð. Ikki var koyrandi fyrr enn í sekstiárunum.
Eitt annað ævintýr vil eg nevna, sum dalbingar fóru undir. Tað var útflutningur av royðugróti. Hetta er eftir krígslok, og tá samband aftur er við Danmark. Tað frættist, at Nólsingar vunnu hópin av peningi við at útflyta royðugrót til Danmarkar. Danir skuldu nýta tað til at reinsa drekkivatn við. Royðugrót áttu vit nógv av, so her mátti okkurt gerast. Tveir skila- og framstandandi menn í bygdini. Emil Nólsøe (Mil í Klæmintstovu) og Óli Groth Johannesen (Óli í Rennuni) fóru undir at kanna møguleikarnar at verða við, og tað eydnaðist.
Vit fóru undir at høgga royðugrót. Byrjað varð suðuri undir bergi. Her var ein góð lind, men tíðarinnar tonn hevði máað so nógv inn undir bergið og máað av lindini, at í erva var eitt veruligt loft uppi yvir. Vit arbeiddu í tørnum eini 2o tons hvørja ferð. Fylt var í smáar sekkir eini 50 kg í hvønn. Sekkirnir vóru bornir yvir um – yvir í støðna, og vórðu síðani fluttir við báti. Hetta var gjørt nakrar ferðir, og hetta gav pengar.
Hetta gekk uppá stás eina tíð, men einki varð gjørt fyri at tryggja loftið í erva, og ein dag so leyp alt niður, og har var ikki komandi aftur. Til alla lukku hendi hetta, tá vit ikki vóru har, so fólkaskaði hendi ongin.
Henda royðulindin gongur helst allan vegin undir endanum á oynni, tí í Dalsskor og út við landinum eystan fyri skorina er ein breið lind, sum sæst væl frá sjónum. Uttasti endin eitur Á Reyðanum.
Her var verri at koma til, tað mátti verða frá báti. Her var sama mynstur sum heimanfyri. Eitt stórt loft at fara inn undir. Hóast royndirnar heimanfyri, so var ikki hugsað um, at her kundi eisini loypa. Tveir veirar vóru festir í botnin úti á íðuni og síðani festir í stórar steinar á landi. Hetta var rennistrongurin, sum sekkirnir vóru stjóraðir eftir oman í bátin, sum lá undir. Á bátinum vóru Mil og Óli. Óli sat við stýrið, og Mil tók ímóti og passaði motorin. Hetta gekk væl nakrar ferðir, men so ein dag gjørdist ókyrt, og ikki slapst aftur í bátin. Báturin vendi og fór heim aftur. Har sótu vit. Eingin fartelefon. Eingin tyrla at bjarga okkum. Sum eg havi sagt fyrr, so gongur henda lindin heilt inn í Skorina. Har var einki annað at gera enn at royna at ganga inn eftir rókini. Har eru fleiri favna berg niðanfyri, sum gongur beint í havið. So ikki vóru allir líka álvuligur at velja hesa loysnina. Men tað var eingi onnur.
Gunnar á Toft, sum var góður bjargamaður, vanur við bjørgini í Dímum, tók ein spaka og fór inn eftir rókini og reinsað smágrót og leysa royðu út av. So kom hann aftur. Vit tóku fyrst tann elsta mannin, sum var Hans Petur á Brænum. Hann var ógvuliga bangin, men hann hevði í tí dagliga eitt stórt álit á Gunnari. Teir gingu báðir sama sum seyðamenn í Syðsta Haga. Gunnar og eg tóku hann í millum okkum. Gunnar gekk undan og eg aftan á og høvdu hann í millum okkum. Komin inn í Skor, setti hann seg og vit, Gunnar og eg fóru út aftur og hjálpti teimum, sum ikki tordu einsamallir.
Tá allir vóru komnir inn, var farið til gongu. Tað er tungt at koma upp úr Skorini, so hetta var ein stravin dagur.
Stutt eftir, eg tori ikki at siga, at tað var dagin eftir, var Ludvík á Hvanngarðinum Suðuri í haga. Hann hevði verið niðri á Eggini og hugt útav. Tá sá hann, at alt omanfyri har vit høvdu verið, var smokkað niður. So har var ikki farið aftur.
Eg trúgvi at tað, at tað gjørdist ókyrt, var av hægri makt gjørt fyri at bjarga okkum og Dali.
Sama dag, sum Sam fylti 7 ár, fór hann í skúla, hann minnist, at mamman fór úr fyrriklæðnum, hon stóð og vaskaði klæði, og kom við honum. Lærarin smekkaði hann inn á ein bonk undir liðina á Arthur. Sam hevur ikki nógv gott at bera skúlanum, lærarin Martin Berg skuldi eisini røkja skúlan á Skarvanesi, og harafturat mátti lærarin eisini matskaffa sær og sínum, við tað at læraralønin var sera lítil. Tá ið lærarin var á Skarvanesi, hugdu tey ikki í bók í Dali, men høvdu eina fríviku. Mamman lærdi Sam at lesa, og tað sum skuldi dugast uttanat, las hon einar tvær ferðir fyri honum um morgunin, áðrenn hann fór í skúla. Fleiri av børnunum fóru úr skúlanum og dugdu ikki at lesa, Sam las við onkrum teirra, tá ið tey vóru á Sandi og gingu til. Sam gekk tveir vetrar á kvøldskúla hjá Malvinu Clementsen, og ta tíðina lærdi hann meira enn øll 7 skúlaárini. Malvina lærdi eisini Sam at lesa nótar og spæla orgul, hon helt, at hann kundi vera avloysar hennara sum organistur.
Av spølum nevnir Sam: rundbólt í skúlatúninum, heisa flagg, lofta, krógva og blunda, einkjumanna maka í bønum um heystið, lukka holur. Í skúlatúninum dansaðu tey eisini, og Kristina í Toppi plagdi at koma í dansin at læra tey.

Sam minnist, tá ið minan sprongdist á skúlaloftinum, var sjálvur har undir vegginum. Hann var farin við kúnni tann morgunin, tað var kolsvart í mjørka. Tá ið hann kom aftur, segði mamma hansara við hann, at tey vóru har suðuri í bygdini, tí at Kjartan (á Hvannngarðinum) hevði funnið okkurt upp av sjógv. Sam var skjótur oman, tá stóð Óla Jákup (í Dímun) við hesum, hann hevði tikið úr minuni. Greta Sofía segði honum nei at koma inn á Toft, men lænti teimum skúlalykilin. Teir fara so inn í skúlan báðir. So kom Jógvan í Toppi, hann hevði ligið sjúkur og hevði turriklæði um hálsin. Hini børnini vildu nú sleppa inn, men Kjartan segði nei og stongdi innanfyri.

Tey stóðu upp við veggin vestanfyri, tá ið brast, øskurok og sinkplátur flugu um oyrini á teimum. Óla Jákup á Hvanngarðinum, sum tá var gamal maður og fyri tað mesta lá á seingini, var einasti maður, ið var heima. Hann slapp ikki inn, tí hurðin var stongd, so hann fór upp á loftið í stiga. Hann var ringur av áraknútum, og Sam, sum baara var átta ár, minnist týðiliga, at hann hevði vavt um beinini. Teir, sum doyðu vóru : Óla Jákup í Dímun, Kjartan á Hvanngarðinum og Jógvan í Toppi.
Eitt kvøld nakað eftir spreinginina vóru tey í skúlatúninum og spældu, tað var mánalýsi. Ein maður kom gangandi ímóti teimum, tey rýma undan, men hann kemur aftaná, hann kom so nær, at tey kendu hann, tað var Óla Jákup. Tá tóku tey til beins og runnu tvørtur um allan bøin, og øll endaðu inni í Haskátrøð.
Og Sam heldur fram:
Eg nevndi minuna, á skúlaloftinum, men tað var ikki einasta minan sum kom. Tann fyrsta sum brast var eina óveðursnátt um veturin. Regn og nógvur vindur av landsynningi. Kolamyrkt úti. Eg veit ikki, hvat klokkan var, men eg vildi gitt um 3 tíðina. Tað var eitt ordans dundur, og bróður og eg lupu í einum lopi á gólvið og hugdu út. Tá sóu vit neistarokið suðuri í fjalli. Henda minan var komin inn suðuri í steinum. Tað er nakað væl syðri enn har syðri Bøur endar. Hon gjørdi rættuliga nógvan skaða. Serliga var tað rútar, sum vóru sodnir út av undir trykkinum. Rútaglas var ikki so lætt at fáa, so tað vórðu nógvir rútir sum fingu eitt pappstykki í staðin fyri glas.
Ein onnur kom inn heimanvert við Skipastøðna. Nakað sum í krókin har betongvegurin út í Støð byrjar. Hon brast ikki, og út á seinrapartin tosaðu menn saman, um at tað bar ikki til at lata hana liggja har og rulla í briminum. Teir fóru oman og settu eina talju á hana og drógu hana niðan á, so brimið ikki kundi røkka henni. Tá onglendingar komu at taka hana sundur og at gera hana vandaleysa, ristu teir við høvdinum. Tað vísti seg, at hon var í fínasta ordan, men brast bert ikki. Tað var heppið fyri bygdina.
Í minuni var ein tunna við krúti. Tað var grágult á liti og hart sum steinur. Hetta kom væl við, tá farið var undir at gera landsvegin til Húsavíkar. Krúttunnan varð goymd Suðuri á møl – grivin niður í jørðina uppi undir garðinum eitt sindur sunnan fyri ánna.
Ein onnur kom inn í nakað tað sama staðið. Tað var ein sunnumorgun í góðum veðri. Hon brast. Hon gjørdi stóran skaða. Serliga fór eystari enda á húsunum á Bakkanum, sum nú eru niðurtikin, og Vitus bygdi á grundina. Fólkaskaði var eingin, men gomlu húsini fóru illa. Eg kann minnast at yvirtromin á skúlanum hevði lætt sær so mikið á, at bróstði á suðursíðuni var farið úr plógv og var komið innum. Aðrar minur komu eisini sum ikki brustu, og krútið var meira enn vælkomið.
Veturin 55-56 var Sam á háskúlanum, tá var háskúlin sum ein eftirskúli, tað komu børn úr øllum landinum, og tað var ikki bara í Dali, at skúlin var vánaligur. Á hákúlanum vóru Marius Johannesen (rokning) og Johannes av Skarði (føroyskt), og Sam minnist hetta sum eina góða tíð.
Sam mátti taka húsið í Haskátrøð upp á seg, beint sum hann var fermdur, tá ið systkini vóru flutt burtur í fimmtiárunum, og pápin var á sjúkrahúsi. Mamman og Sam kláraðu torvið sjálvi, hann var lítil á vøkstri, og tá ið hesturin kom heim við roka á vogninum, sá tað út, sum hann kom einsamallur, tí at Sam sást ikki aftan fyri vognin.

Myndin av Martinu og systrunum er tikin av Facebook.

 

Men tá ið Sam kom aftur av háskúlanum, dugdi hann at síggja, at eingin framtíð var í Dali. Hann fekk arbeiði á tunnuvirkinum sum bøkjari, hann minnist, at hann kláraði at gera 80 tunnur ein dag. Tá varð arbeitt við hond. Seinni fekk Sam arbeiði hjá Grími á Dul (Mariu Poulsen), teir arbeiddu við VVS, sum var ein blómandi vinna í fimmtiárunum, tá ið øll skiftu bukkurnar út við ‘træk og slip’. Um kvøldarnar gekk Sam á handilsskúla, haðani hann fekk prógv í 1956.
Eitt stutt skifti arbeiddi Sam hjá landsgrannskoðaranum, men tað var eitt deydligt arbeiði. Síðani søkti Sam starv á gjaldstovuni sum tollari, men fekk boðið starv á skrivstovuni í september 1961, har hann arbeiddi á sosialdeildini. Tá ið nýggj skattalóg kom í 1964, manglaði skattadeildin, sum flutti út í Tinganes, fólk, og har var Sam til 1971, tá ið hann fór á Líkningarráðið. Hetta kunna vit siga hevur verið lívsstarvið hjá Sam. Tá ið edv øldin upprann, var Sam uppi í teimum fyrstu at nema sær teldukunnleika og fekk statsgóðkent prógv í bókhaldi. Sam fór úr arbeiði í 1999.

Sam giftist í 1960 við Johild Hentze (f. 1931) úr Hvalba. Tey bæði møttust hjá Landsgrannskoðaranum undir einum takvindeyga á Bryggjubakka, tað ljóðar ógvuliga romantiskt. Tey búsettust á Argjum og hava tveir synir: Jóan Petur (f. 1970), sum hevur tvey børn og býr í Hoyvík og Jóannes Martin (f. 1963), sum hevur fýra børn. Langabbabørnini eru 4 í tali.

Sam og Johild hava altíð tikið sær av teimum eldru í báðum familjum. Magnus og Martina búðu ein vetur á Argjum hjá Sam og Johild. Eftir tað at Magnus var farin á sjúkrahús í Havn, var Martina einsamøll í húsi í Dali, men so kom hon til Havnar at vera og var hjá Sam og Johild í 7 ár. Seinni fór hon á Lágargarð at vera, og har hevði hon tað gott, m.a. blivu Martina og Maria Eide so væl har uppi, tær sótu hvør sínumegin borðið og sungu. Martina sovnaði burtur 96 ára gomul.
Húsini í Haskátrøð eru nú summarhús, tá ið tey vóru vorðin tóm, hugsaði Sam, at antin máttu tey gerast í stand ella takast niður, tí at hús, sum standa tóm og køld, fara so illa. Hann tosaði so við eftirkomarar hjá systkjum sínum, og Jóna – dóttir Sofus og Sofus, sonur Amandu vildu fegin vera við. Sam hevur smíðað tað mesta í umvælingini sjálvur, alt innan er úr viði. Og Haskátrøð er aldrin langt burtur úr huganum, á stovubróstinum á Argjum hongur henda tekning av barndómsheiminum.

Nú býr Sam einsamallur á Argjum, tí at Johild er flutt á eitt heim av heilsuávum. Tað er ikki heilt einki Sam fær av skafti, tí hann hjálpir Jóannesi við bókhaldi í virki hansara í Litava – um internetið sjálvandi.

(Næsta vangamynd verður av Hansinu í Toppi.)

Myrkt millum húsanna og minst til konu Lot!

Nú er nýtt kommunustýrið valt, so nú verður ivaleyst nýggj pera sett í gøtulyktina í Putlhústúninum, eg kundi sjálvandi eisini fingið mær eina nýggja peru í mítt egna útiljós....tað er tann ævigi drátturin millum alment og privat :)
Var í føðingardag hjá gamla Steintór, hitti har fólk, tíverri hevði eg ikki myndatólið við, men Maria og Steintór vóru blíð og týð.

Eygleiði seyðin út um kirkjugluggan, meðan Annfinn lesur um teir, sum máttu rýma frá rívu og jarnbroti og kusti og spann. Minnir meg á ta óunniligu bókina hjá Victor Danielsen um Jesu afturkomu.....og serliga um tey, sum sluppu ikki við. Í mínari verð (so segði hann) ábyrgdarleys skriving!

Myndirnar eru tiknar sunnudagin, dastið av tí eldra slagnum kallmegin í Dali er á myndini, mangla bara Ólavur og Steintór. Vit eru á veg úr kirkju, tríggir teirra á myndini eru kirkjutænarar.

Vangamyndin henda mánaðin – Borghild

Borghild Súsanna Ellefsen ella Borghild í Oyragarði (uppkallað eftir abbanum og ommuni í Stórhúsi) er fødd Mikkjalsmessuaftan 1947, árið tá tann tiltikni stórkavin lá langt út á várið. Hon er dóttir Jógvan Joensen úr Skopun og Linu f. Johannesen úr Dali, er elst av 5 systrum (2 doyðu sum nýføðingar). Borghild búði fyrstu árini í Skopun, har foreldrini høvdu sett búgv, fyrst inni hjá abbanum og ommuni. Um heystið 1950 fluttu tey í nýbygdu húsini uppi á Selatrað í Skopun.
Søgan um, hvussu familjan kom í Oyragarð at búgva er soleiðis: Eliesar og Anna Maria (sum var mammusystur Linu) høvdu bygt hesi húsini í Oyragarði á grundina, har tey fyrstu Oyragarðshúsini stóðu. Tey áttu 3 børn. Næstelsti sonurin og dótturin doyðu áðrenn tey vóru tilkomin, og tann elsti sonurin doyði av vanlukku, tá hann var í 20 ára gamal. Aftaná hetta gjørdist Anna Maria heilsuveik og doyði tá hon var um 60 ára aldur.

Á jólum 1951 fór familjan úr Skopun til Dals at halda jól í Stórhúsi. Meðan tey vóru har, orðaði Eliesar við Jógvan og Linu, at um tey komu til hansara at búgva og vildu síggja honum til góðar, tað hann hevði eftir at liva, so skuldu tey fáa alt hann átti. Jógvan var ovurfegin um hetta tilboðið, men tað var Lina ikki, hon vildi treyðugt flyta úr sínum nýggju húsum. Men hon gav seg,og familjan flutti til Dals 12. januar 1952, so tað varð borið skjótt at. Borghild var heldur ikki glað at flyta, hon hevði sínar spælivinir og ommuna í Skopun, sum henni longdist illa eftir. Kom inn í Oyragarð, har tveir fremmandir menn búðu - Eliesar og gamli Jógvan (svágur Eliesar), sum hon als ikki kendi. Borghild fór ongantíð at kallað Eliesar abba, men tað gjørdu hinar báðar systrarnar, tí tær mintust ikki nakað annað.
Flytigóðsið var ikki tað stóra, men kúnna Reyðu og tíkina Blakku høvdu tey við sær til Dals. Borghild minnist, at Janus Undir Leitinum bar hana í leypi úr Húsavík til Dals tann dagin, tey fluttu med alla.
Børnini, sum Borghild spældi við ta fyrstu tíðina, vóru Anfinn og Jóanes á Toft, sum búðu í grannalagnum, har hon hevði búð, tá tey ferðaðust til Dals.
Kristina í Toppi plagdi at fáa tey trý inn til sín, so dansaði hon við teimum á køksgólvinum og treiv í onkra danska vísu – hetta dámdi bæði henni og børnunum sera væl.
Ikki altíð var so gott pláss ella góð tíð til børnini, tá var einki sum æt ”kvalitetstíð” . Leiku vóru ikki onnur, enn tey tú fann ella gjørdi tær sjálv. Horn, lundaføtur, grindageislar, aluminiumskúlur o.a.t. Borghild var ófør at leita í ánni og finna mangt og hvat. Einaferð fann hon eina hornskeið í ánni, men tá Eyðun Winther kom framvið og sá skeiðina, spurdi hann, um hann ikki kundi fáa hana, og hvat svarar eitt barn einum vaksum, tá soleiðis er!! Hann fekk skeiðina. Hvørja ferð hann sá Borghild aftur, nevndi hann skeiðina, hvussu glaður hann var fyri hana, og at hon hevði fingið heiðurspláss heima hjá honum.

Borghild elskaði at byggja hyttur, teknikkurin var at stinga fjalir inn í grótveggin og so breiða posar og okkurt annað útyvir. Foreldrunum dámdu lítið, tá klípurnar vórðu tiknar úr grótvegginum, og eingir posar vóru at finna, tá brúk var fyri teimum. Men so fekk hon Eliesar at rigga eina hyttu til, har sum fjósið stendur í dag. Eliesar setti navn á hyttuna og kallaði hana Siggustovu. Hon var tikin burtur, tá fjósið varð bygt.
Eliesar hevði verkstað í Gamla Oyragarði, og har plagdi Borghild at smíða sær vektir o.a., tá hon spældi handil.
Inni bar ikki væl til at spæla, í køkinum varð spunnið, karðað og bundið, so ofta var at hoyra: ”kom ikki at snælduni, lat karðarnar fáa frið – far heldur og ger okkurt til nyttu o.s.fr.” Hini rúmini í húsinum vóru køld. Borghild og systrarnar fingur harða venjing, tað skuldi arbeiðast - eplir, torv, hoyggja, rakstur, rudda, reinsa høsnarhúsið, reka neytini út og inn og bera drekka tá pápin arbeiddi í vegnum millum Húsavík og Dal.
Av og á sluppu systrarnar at ferðast til ommuna í Skopun. Tá var farið upp tíðliga - til gongu til Húsavíkar og so við bussinum til Skopunar. Tilhaldið í Húsavík var antin hjá Margit og Tummas Jacob á Bø ella hjá Sillu og Janus undir Leitinum. Tá tey komu til Skopunar, var tað lukkan at hitta systkinabørnini og ommuna aftur. Omman gjørdi bróstsukur at selja, og Borghild slapp at mýkja tey á einum stórum seymi í køkinum og síðani klippa tey sundur. Systrarnar fingu altíð bróstsukur við sær aftur til Dals.
Systrarnar vóru í rotuskóm niður í gummiskógvar og føroyskum sokkum, tað var ikki tað, tey brúktu í Skopun tá, so tær kendu seg eitt sindur avpartaðar (gamaldags klæddar).
Ull var søluvøra, og tá systrarnar vóru i haganum, leitaðu tær eftir lesull, sum tær so seldu til Gunnar Stokholm saman við aðrari ull, tær fingu fyri at gera nyttu, so kundu tær fáa klæði í úrval, og soleiðis fingu tær nýggjan frakka ella jakka.

7 ára gomul fór Borghild í skúla, lærari var Malvina Clementsen, hon var strong, og hennara myndugleiki rakk út um skúlans veggir. Hon búði á Prangsjørð - beint við skúlan og skúlatúnið, har børnini spældu, so hon eygleiddi eisini børnini eftir skúlatíð, um tey t.d. spældu úti seint og ikki høvdu gjørt skúlating. Hon syrgdi fyri, at fáa plastikk límað á niðastu rútirnar í skúlanum, teir sum vendu út ímóti skúlatúninum, so børnini ikki skuldu síggja út á skúlatúnið, har kýrnar vóru leiddar, tá tær vóru til tarvs. Tað máttu skúlabørnini ikki síggja – tey vistu heldur einki um fakið lívfrøði tá. Lærarinnan var 2 vikur í Dali og so eina á Skarvanesi, og meðan hon var á Skarvanesi fingu børnini nógv heimaarbeiði, til hon kom aftur. Malvina stílaði fyri at fáa kirkju í Dali, sum kom í 1957, og leygardagar í skúlanum hevði hon børnini uppi við orgli at syngja sálmarnar, sum skuldu vera í kirkjuni dagin eftir. Tað vóru alt danskir sálmar. Malvina var organistur í kirkjuni.
Borghild fekk nýggja skúlatasku, tá hon fór í skúla – eina brúna leðurmappu við lásum, men hana hevði hon ikki leingi, tí mammubeiggin Jens Ludvík, sum sat í kommununi bað selja sær taskuna til kommunutasku, og Borghild gjørdi ikki vandari enn hon seldi honum taskuna fyri 10 kr.

Borghild fór í skúla við svartari talvu, har griffil og njarðarvøttur vóru bundnir í við einum seglgarnsstubba. Njarðarvøttur lá eisini uppi við ta stóru svørtu talvuna í skúlanum til at vaska hana við.
Tað fyrsta hon skuldi gera í skúlanum var at skriva 1 tøl. Hon dugdi at skriva tey sum eina striku, men nú skuldu tey hava nev, og Malvina segði soleiðis: ”tú fer óvilkárliga uppeftir og so óvilkárliga niðureftir”. Hetta var sera torført at fáa rætt, kanska hon ikki skilti orðið óvilkárliga. Hetta orðið brúkti lærarinnan eisini altíð, tá børnini skrivaðu fagurskrift.
Tá veðrið var gott, spældu børnini úti á skúlatúninum í fríkorterinum - kolladyst, lakkaðu paradís, loftaðu, gittu skipanøvn o.m.a. Tá veðrið var ringt troðkaðust tey inni í tí lítla ganginum og hálaðu hvør annan upp og niður gjøgnum tey fáu trapputrinini. Børnini fóru heim at eta morgunmat, og tá kókaði lærarinnan sær havragreyt í skúlanum. Hon hevði eina lítla grøna ”bessu”, sum stóð í vindeyganum at kóka á.
Roknibókin, ið varð brúkt øll 7 árini, var N.Andersen, hon varð roknað fleiri ferðir frá byrjan til enda. Hinar lærugreinarnar vóru: Føroyskt, danskt, føroyingasøga, danmarkarsøga, kirkjusøga, katekismus, bíbilsøga, sangur – nógv skuldi dugast uttanat. Sungið varð nógv, bæði í Føroya fólks og í heimamissións-sangbókini. Minnist serliga sangin úr Føroya Fólk – Lýð á ljóði… Av og á varð eisini lisið í donskum bókum við gotiskari skrift.

Tað vóru 8 borð (4 hvørjumegin) í skúlanum og sum oftast sótu 2 við hvørt borðið. Tað æt elsti klassi og yngsti klassi, tey sum gingu í yngsta klassa komu eitt sindur seinni um dagin í skúla, men vóru so ein part av degnum saman við teimum í elsta klassa.
Tey 7 árini Borghild gekk í skúla var eingin útferð við skúlanum, onkuntíð fór lærarinnan við børnunum út í støð at sita niðri í fjøruni og telgja tang, og so eta hann. Um summarið bað hon onkuntíð skúlabørnini koma og hjálpa til at hoyggja á Garðadeild, sum fostursonur hennara átti.
Skúlabørnini sum Borghild hevur gingið í skúla saman við í Dali:
Úr Gørðunum: Óluva, Kaj og Sverri. Av Prangsjørð: Hansa, Sjúrður, Sannilena og Óla Jákup. Úr Rununi: Hildibjørg. Úr Klæmintstovu: Kristina. Av Bræðnum: Mary. Úr Oyragarði: Borghild og Katrina. Úr Niðara Toppi: Jógvan. Av Hvanngarðinum: Kjarta, Anfinn, og Wilhelm. Úr Stórhúsi: Jóanes. Av Toft: Jóanes. So vóru onkuntíð onnur børn í skúla í Dali í styttri tíðarskeið.
Áðrenn kirkjan kom, var lestur lisin í skúlanum hvønn sunnudag og so hevði lærarinnan eisini sunnudagsskúla, seinni hevði Frida sunnudagsskúla í Putlhúsi,og har minnist Borghild m.a. Fridu lesa søguna um ”Onkel Toms hytte”. Tá lærarinnan var flutt inn á Gerð at búgva, gingu genturnar inn har um kvøldarnar at læra at brodera.
Tað var eingin føroyskur dansur í Dali, tá Borghild vaks upp.
Á jólum var jólatræ í skúlanum, og tað var eisini einasta jólatræið í bygdini. Tað varð dansað um jólatræið 2. jólakvøld, og um onkur av teimum ungu tá ætlaði sær av bygdini í dans, so fall tað ikki í góða jørð hjá lærarinnuni, men tað vóru ikki øll í løgdu nakað í tað.
So var tað sunnudagsskúlafestin, sum var eina ferð um árið. Tá skuldu øll møta upp í skúlanum við koppi, skál og skeið. Køkum og drekka syrgdi lærarinnan fyri. Har var sungið, søgur vórðu lisnar og peningurin, sum var komin í sunnudagsskúlabússuna skuldi teljast upp. Tað plagdi Sofus at gera. Áðrenn hann fór at telja pengarnar, skuldu børnini gita, hvussu nógv var í bússuni. Tann ið gitti rættast, fekk eina gávu, sum oftast eina bók. Eitt árið gitti Borghild og fekk bókina um Jósef.
Onkuntíð plagdi Frelsens Hær at koma til Dals at hava møti. Barnamøti var um dagin í skúlanum. Teir plagdu at steðga í einar tveir dagar og gistu í bygdini. Tað vóru oftast norðmenn, og teir høvdu gittar og harmoniku við sær. Sangurin rungaði betri tá, enn tað børnini vóru von við, og har lærdi Borghild sangir, sum hon enn dugir uttanat. T.d. Zakeus var en liten mann, en bitte bitte liten mann… Teir lærdu eisini børnini at gera tekn til sangin, og tað var spennandi.
Putlhús og Oyragarður hildu Familie Journal í felag. Tá tey so komu saman, prátaðu tey um tað, tey høvdu lisið. Eliesar átti eitt talv, so hann lærdi systrarnar at telva, tá Borghild so onkuntíð vann hann í talvi, varð hann ikki blíður. Tá hann ivaðist í einum leiki, segði hann: ”la gå den flix” tá hann so endiliga flutti.
Um summarið plagdu tey ofta at dyrgja eftir seiði á Víkini. Einaferð vóru systrarnar og dyrgdu við pápa sínum og Hans Mariusi. Knappliga høvdu tey róð seg á ein flúr, onkur rópti á einum øðrum báti um at sleppa sær burtur hagani. Tað kundi verið endað galið. Eina aðra ferð fóru Katrina og Borghild við pápa sínum í Koltursbátinum til Húsavíkar eftir sandi, men tað var brim í Longuvík – lendingini í Húsavík. Onkur sá henda bátin koma, og sóu at tað var ikki vandaleyst, so menn fóru oman á lendingina. Eitt óløgi tók bátin inn og húsvíkingar tóku ímóti. Katrina vildi ikki aftur í bátin til Dals, so hon fylgdist dagin eftir við postmanninum til Dals. Hanus hjá Sillu kom við Borghild og pápa hennara aftur til Dals. Hesin Koltursbáturin var ein, sum Niclas í Koltri hevði smíðað til sín sjálvs og seinni selt hann til Skopunar, síðani kom hann til Dals, og umvegis aðrar eigarar er hann nú farin aftur út í Koltur á fornminnissavn.

Tað vóru tveir handlar í Dali, tá Borghild var barn, annar úti á Bakka og hin í Klæmintstovu. Ritan kom á Dal annanhvønn fríggjadag við farmi og so fór bátur út at føra farmin til og frá. Tað var spennandi hjá børnunum at síggja livandi dýr verða fraktað, tí ross og neyt skuldu svimja út til Rituna bundin til bátin.
Børnini hjálptu til at draga bát, leggja lunnar o.a.t. (spell er, at spælið at draga bátar við, ikki er til sum eitt fornminni í Dali).
Radio var í Oyragarði, tað stóð í kamaranum hjá Eliesari, og var bara brúkt til at lurta eftir norðmanninum – serliga veðurtíðindunum, so nakað av teirri ramsunu situr enn fast í minninum. Hardangavidda vest og Ryfylke Heiane ……..

Tá so Útvarpið kom í 1957, lurtaðu tey eftir tí, og onnur gomul fólk í bygdini gingu eisini inn at lurta, men so títt og knapt tíðindini vóru liðug, varð sløkt. Um tónleikur onkuntíð var, og tað stóð frá, so søgdu tey gomlu: ”sløkk hatta mjarrið”. Børnini fingu ikki loyvi at bestemma.
Hesi gomlu fólkini høvdu kortini nakað at geva frá sær, sum Borghild tók til sín sum førning víðari í lívinum.
Á heysti 1961 var Borghild 14 ár og fór úr skúlanum. Nú skuldi hon til Sands í 14 dagar at ganga at lesa. Konfirmantarnir vóru 24 í tali úr øllum bygdunum í Sandoynni uttan Skarvanesi og ein úr Skúvoy. Borghild og Jóanes á Toft vóru úr Dali. Hetta vóru tey fyrstu í Sandoynni, ið vórðu konfirmerað við føroyskari sálmabók. Hesar 14 dagarnir á Sandi helt Borghild tá vera besta tíðin í lívinum, tað var bara so stuttligt at spæla úti um kvøldarnar niðri á Høgnamørk. Borghild var so heppin at búgva saman við systkinabarninum úr Skopun, sum hon hevði spælt við so langt hon kundi minnast.
Nú var hon so konfirmerað - hvat so! Tað kom ikki upp á tal at fara aftur í skúlan. Ikki liggja í songini og lesa út á kvøldið, so varð ljósið sløkt. Ikki slapp hon at sova leingi á morgni, tí tað var ósunt. Upp at gera okkurt til nyttu. Var onkuntíð niðri í Putlhúsi og ruddaði fyri Fridu, bant vøttir at selja, og Greta í Flyttuni bað hana binda hosur til sonin fyri seg.

So ein dagin í hoyna 1962 kom bræv frá Viggo Dalsgaard, har hann spurdi foreldrini um Borghild kundi koma at arbeiða í handlinum á Mølini. Borghild vær fegin um at sleppa burtur, mamman fylgdi henni til Húsavíkar (vegurin var ikki komin til Dals tá), so fór hon við bussinum til Skálavíkar (Valdemar koyrdi - hann var sera skemtiligur maður). Tað var sum at koma í Himmiríki, at koma til Skálavíkar – tað helt hon tá!
Hon var í handlinum á Mølini í sløk 2 ár, gekk eisini við posti hvønn yrkadag, og kom soleiðis at kenna øll fólkini í Skálavík. Viggo lærdi hana at hava tokka til føroyska málið – hann rættaði alt, sum var skeivt. Tað var nakað heilt serligt at arbeiða í handlinum har. Fekk um endan á eini tíð, sum var um at hvørva. Handilin keypti ull og troyggjur og seldi spritt úr stórum dunkum, seym, rútaglas og mangt mangt annað. Øll vøran var í leysari vekt og alt skuldi teljast saman við blíanti og pappíri. Vørur skuldu eisini pakkast og sendast til hinar eysturbygdirnar..
Í 1964 fór Borghild á Háskúlan, nú var aftur nakað nýtt og fremmant – ein góð tíð. Aftaná Háskúlan fór hon at arbeiða sum gongsgenta á Pleygudeildini og leigaði kamar í býnum saman við fleiri øðrum gentum. Hetta var tíðin tá Faroe Boys vóru í velmagtini og spældu til dans í Sjónleikarhúsinum hvørt mikukvøld. Um hetta mundið hitti hon John Ellefsen úr Miðvági, sum arbeiddi sum bilsmiðjur hjá Wenzel Petersen.
Borghild royndi ymisk onnur arbeiði – húspláss, handil og skrivstovu – gekk í Handilskúla um kvøldið og tók prógv sum handilsmedhjálpari í 1967. Hesa tíðina fekk hon nógvar vinir, sum hon hevur samband við enn í dag.

Borghild og John giftust í novembur 1968 og fluttu inn í húsini á Argjum 1. desembur sama ár. Tey eiga 2 børn Jógvan og Guðrið. Jógvan eigur 2 gentur - Báru og Gunnvá og Guðrið eigur 3 dreingir - Beinir, Tór og Sjúrð.
Borghild arbeiddi ikki úti meðan børnini vóru smá, men tá Guðrið fór í skúla, fór Borghild út aftur at arbeiða á skrivstovu hálva tíð. Soleiðis hevur hon arbeitt síðani – nú í Almannaverkinum, har hon hevur verið skrivstovufólk seinastu 23 árini.
Borghild og John hava ferðast nógv við børnunum - bæði meðan tey vóru smá og eisini síðani tey fingu familju. Tey hava verið í hvørjari bygd í Føroyum (eisni áðrenn vegasamband kom) – ofta við tjaldi saman við øðrum familjum. Uttanlands hava tey eisini verið við tjaldi og í summarhúsum ymsastaðni.

Spurd um ítriv nevnir Borghild ættargransking, sum hon hevur fingist við av og á, men nú er størsta ítrivið barnabørnini, Dalur, húsini á Bræðnum, sum tey hava sum summarhús, og annars alt sum hevur við Dal at gera, m.a. hevur hon latið dalssíðuni bæði myndir og tekstir. Og tá ið tú kemur inn á Bræði, sært tú, at siðsøga eisini er eitt ítriv, gamlir lutir og gamalt arbeiðslag hava hennara stóra áhuga.

(Næsta vangamynd verður av Sam í Haskátrøð)

Ikki so fáar kortini

Aftur ein bloggur um eina samkomu á Hólmafløtti. Hesa ferð er tað bindiklubburin í Dali, sum er saman. Nú eru rímiligt jólagávur á skránni.

Á matarlepanum hjá Sannulenu var ein fruktdessert, knekkbreyð við osti og ein lagkaka, uhmmm!

Sannulena letur heilsa og sigur takk fyri seinast! Síggjast hósdagin!

Smúkkuparty hjá Sannulenu

Tað hendir ymiskt í Dali. M.a. fingu vit høvi at keypa smúkkur norði hjá Sannulenu. Har var bæði armprýði, hálsprýði og oyrnaprýði og ur. Magna hevði kátt sítt lív í køkinum, har Sannulena vísti henni blíðskap

Heystferian 2012

Veðrið var toliligt, nakrir heilt góðir dagar, men eisini nokso nógv regn. Stuttligt at Herbert hevði børn at spæla við, og fínt at sleppa í smúkkuparty hjá Sannulenu.  Seti nakrar myndir, sum tit hava ikki sæð enn.

Og so aftur við Ternuni á Gomlurætt, fekk eisini upplivað at sita á skopunarkei og bíða nakrar túrar.