Tuesday, January 29, 2013

Eynuhjól í Dali


Tað árliga Eyðnuhjóli í Dali verður 3 og 4 mai 2013
Eiriksgarður skipar fyri árliga eydnuhjólinum 3. og 4. mai 2013. Tey, sum vilja lata lutir til Eydnuhjólið er vælkomin at venda sær til Helgu, Eyðbjørg og Henny.
Í 2007 fekk húsið eina stóra umbygging og sum kom felagnum væl við

Monday, January 14, 2013

Trettandadansur í Skálavík

Teknaði meg og Turið á Bakkanum til dansitiltakið í Skálavík 11. jan. Tað vóru tey trý dansifeløgini í oynni, sum skipaðu fyri, og væl var fyriskipað. Borðhaldið vardi ikki ov leingi, sangirnir vóru góðir, maturin var framúr góður og bussar koyrdu gestirnar til og frá. Sera nógv fólk ver, eini 200.
056
Nálir og kykt, sum í mold hava bíðað…
Sangheftið var sjáldsamt, apropos mín illsinta blogg um brúdleyp “Allan pakkan” (http://www.b-av-s.blogspot.com/2013/01/allan-pakkan.html), tí her vóru ikki fortugdir travarar og fótatraðk millum sangir. Tá ið eg blaðaði í heftinum las eg Flickan från Backafall og Der går en dans… lið um lið og hugsaði:  fínasta slag svenskar vísur, men enn betur: sangirnir vóru føroyskir sangir, fagnandi tí komandi várinum, vónandi at ‘stormharður vetur við svíðandi brandi’ er av fyri hesa ferð. Stuttligt at síggja tekstir, sum tú minnist teg ikki hava sæð fyrr. Saknaði tó, at upplýst var, hvør hevur yrkt. Fólk tók væl undir, og Jóannes í Stórhúsi, sum spældi harmoniku segði, at vit høvdu sungið serstakliga væl. Pól Jákup spældi violin bæði undir borðhaldinum og til dansin.
Hann kann fara í køstin í dag, sum hann fór í gjár…
Dansurin var lagdur soleiðis til rættis, at føroyskur dansur var ein tíma og síðani fólkadasur ein tíma, og so skifta aftur. Hetta er ein salomonisk loysn á trætuni millum harmonikuna og føroyskan dans. Og væl bar til, tað sást, at somu fólk elska bæði sløg av rørslu, tey hava bara hatta í sær, hasa rytmuna hatta lívsins rensl. Eg skal ikki nevna nøvn, uttan eitt, og tað er Vilhelmina, hon dansaði alt kvøldið, og orkaði betur enn nógv av teimum yngru.
Deyði Sigmundar varð kvøðin, eg hugsi tað er fyrstu ferð, eg havi hoyrt hann á gólvi. Ein unglingi skipaði, hann kláraði tað væl, hóast hann kvað einsamallur, bara stuðlaður av einum javnaldri. Marna skipaði fyri fólkadansi, nógv fólk var í ringinum bæði ung og gomul.
At enda klokkan trý og hava bussar -  og boða frá tí frammanundan er bara supersmart, tú fært fólk at støðast eisini eftir midnátt, tí tey vita, at tá er ikki so nógv eftir, og tú sleppur undan hesum ørvitisfiskunum, sum altíð skula halda á til 5-6 á morgni. At gevast meðan leikur er góður er eitt gamal orð.
Vit sótu til borðs saman við trimum systrum úr Skálavík og mammubeiggja teirra Kristjani, eg hugsi ikki tey hava nakað ímóti, at eg seti hesar myndirnar inn.
057
047
Og á Pálsmessu er dansur í Haraldsuni, og so kemur Kyndilsmessa, og dansur verður í Húsavík! Yeaahhh!

Monday, January 7, 2013

Vangamyndin henda mánaðin–Hansina í Toppi

DSC03854
Hansina Berg ( f. 1941) er av Oyrabakka. Foreldrini vóru Anna Maria Debess, kallað Oyra Mia og Petur Andrias Larsen. Hansina er elst av 6 systkjum, mamman var tvær ferðir gift: Árni, Ólavur (d.1999) og Petry, mamman gekk við Petry, tá ið pápin fórst. Árni doyði 8 mánaðir gamal. Seinni fingu tey tveir beiggjar, og annar teirra doyði lítil. Ta fyrstu tíðina búðu tey í Havn, har pápi Hansinu arbeiddi á skipasmiðjuni. Tey búðu á Hoyvíksvegnum, og hóast Hansina bara hevur verið 3 ára gomul, minnist hon luftalarm; og eitt annað minni er, at hon gongur og dregur ein trævogn, meðan pápin leiðir hana. Pápin bar annars Hansinu nógv, tí at hon varð fødd við skeivum fóti, men hon bleiv opererað í Klaksvík hjá Stærmose og hevur aldrin havt nakað mein av tí. Hansina minnist, hvussu ill hon var, tá ið gipsbandasjan skuldi á beinið, tá ið hon fór í song.
foreldrini
Saman við foreldrunum
Abbi Hansinu førdi Verdandi, teir manglaðu ein mann, og so fór pápi Hansinu við. Tá ið pápin fór at sigla við Verdandi, flutti mamman til Oyrar við børnunum at búgva í Beitishúsunum. Familjan hjá Hansinu var ein av teimum familjunum, sum mistu nógv undir krígnum. Við Verdandi (1944) fórust bæði pápi og pápabeiggi hennara og abbi og abbabeiggi hennara.
clip_image001
Hansina fór til ommu sína á Oyrabakka at vera. Mamman fór seinni til Fuglafjarðar at ferðast hjá pápasystur Hansinu og hevði Petry og Ólav við. Pápasystirin beyð sær til at hava Petry, hon hevði sjálv mist tvey børn. Petry bleiv sostatt at vaksa upp í Fuglafirði. Seinni fóru tey til eina gamla konu undir Ryggi í Havn, Juliu Debess at búgva, hon var blind, og mamma Hansinu fór at hjálpa henni. Hansina var stundum á Oyrabakka og stundum í Havn, hon fór í skúla á Oyrabakka hjá Jógvan læraranum frá Gjógv.
við mammuni
Saman við mammuni
Á Oyrabakka vóru góðar vinkonur (Judith, Súsanna, Hildubjørg, Emmy og Sonja). Tær spældu í fjøruni, leitaðu eftir krabbum, fiskaðu úti á brúnni, Hansina gjørdi ein hava norðuri hjá ommu síni á Oyrabakka, og trøini vaksa akkurát líka væl enn. Omman var góð við Hansinu, men hon var strong. Einaferð vóru genturnar við Norðskála og spældu, har vóru so nógv børn. Hansina skuldi vera við hús til ásetta tíð, og so mátti hon fara. Men at ganga frá Norðskála til Oyrar í bølamyrkri var ikki lætt. Nú einaferð er eitt svart framman fyri henni, og hetta reisir seg upp. Hansina vildi vent við, men tá ið omman hevði sagt, at hon skuldi koma, so skuldi hon. Ein hulduheyggjur var ímillum bygdirnar, so tað var við bankandi hjarta, at Hansina sleit upp hús. Tá var tað ein svartur seyður, sum fór spakuliga gangandi.
Tá ið Hansina var uml. 8 ár fór hon til Havnar at vera. Familjan búði í húsunum hjá Dreyaranum í Havn. Har var sera smátt, Hansina og Ólavur svóvu undir væðingini. Mamma Hansinu og børnini blivu væl móttikin í Havn. Mamman (d. 1995) hevði ymiskt vaskiarbeiði í Havn.
Hansina spældi nógv við systkinabarn sítt Ruth, sum búði niðri í Bø, tað er niðast í Tróndargøtu. Tær gingu báðar í Gamla kommunuskúla, har lærararnir vóru Hjørdis Henriksen, Holger Bærentsen, Zacharias Sørensen, John Davidsen og onnur. Havnin var nógv øðrvísi tá, børnini plagdu at fara í bakaríið í Horni at biðja skorpur. Eitt annað ævintýrligt spæl, sum børnini høvdu, var at ganga undir vegnum av Vaglinum og oman í ósan á Kongabrúnni, børnini gingu í ánni, sum var løgd undir heilt, har var kolamyrkt, sum vera man, ein sera spennandi túrur.
Hansina var 12 ár, tá ið Hans í Mortansstovu og mamman giftust. Hansina fór tá til ommuna á Oyrabakka at vera eina tíð. Hansina bleiv konfirmerað við Gjógv, búði ta tíðina hjá Sofus Debess og Jóhannu, har var gott at vera. Tey vóru níggju konfirmantar, Brimnes var prestur tá. Hansina arbeiddi við gørn á Oyri, bøtti og gjørdi sildagørn hjá Esmar og Axel Dahl. Hansina var uppi í teimum kvikastu við nálini. Arbeiddi eisini sild hjá O.C Jensen, var eisini vrakari onkuntíð, tá ið abbanum – hann var vrakari - barst frá.
Hansina fór aftur til Havnar at vera, tá ið hon var 15, og hesa ferð flutti hon inn í Mortansstovu. Hon minnist kamarið á kvistinum, hvussu hon skapti hugna inni, og hvussu hon og Ruth samlaðu sær útstýr, broderaðu koddavár og dýnuvár og keyptu sær 1 kopp og skál hvønn mánað, til stellið var fult. Soleiðis var tað tá.
við Petry
Saman við Petry
Hansina fór at arbeiða hjá Wellejusi, hann var gamal, men konan var so pen, at tann 15 ára gamla Hansina helt tað vera løgið, at hon vildi hava ein so ljótan mann. Síðani fór Hansina til Hans Joensen at arbeiða, har Ruth arbeiddi. Hansina arbeiddi í kolonialhandlinum á niðastu hædd, har Handilskjarnin er nú, saman við Knút Lützen. Klædnahandil var í erva. Í Havn var gott lív, tey ungu gingu í sjónleikarhúsið í gággudans, og Tórshøll hevði dans hvørja viku. Hansina var ikki av gólvinum. Tónleikurin var Gággan, Tey av kamarinum og Simme og tey.
Fyrstu ferð Hansina sá John var á Oyri, hann var við Fame. Tað var uml. 1957, t.e. áðrenn Hansina fór til Havnar at búgva, tá sá hon hann í handlinum, har hon arbeiddi. Øll tey ungu fóru ein til til Norðskála, Vitus í Toppi og Vitus í Putlhúsi, hann var við Vestfart, vóru við. Nakað eftir tað hittust tey á ólavsøku og fóru keitúr.
í hoyggj
Fyrstu ferð Hansina kom til Dals var í hoyna, tey fóru fyrst inn til Sillu og Janus í Húsavík, tað var tilhaldshús hjá John og teimum. Síðani skiftu tey til aðrar skógvar og fóru til gongu til Dals. Tá ið bygdin kom til sjóndar, var hon júst so, sum Hansina hevði hugsað sær. Hansina var ofta í Dali, áðrenn hon og John giftust, hon plagdi at hjálpa til at hoyggja og í torvi og var eisini í Dali og helt jól. Hansina giftist við John Berg í 1962, tey giftust í próstagarðinum, tí Havnar kirkja var undir umvæling. John var einasamallur í húsi við mammu síni Monu, so Hansina flutti inn í Topp. Mona var góð við Hansinu, tær plagdu at binda troyggjur at selja fyri varu. Tey búðu saman, til Mona fór til Havnar at passa Ruth, sum fór í skúla í Havn.
brúðarmynd
John og Hansina fingu fyrst ein drong, sum var ov tíðliga føddur. Hann bleiv heimadoyptur, Gunnar á Toft doypti hann Petur Martin. Hansina átti í Dali, drongurin bleiv førdur á sjúkrahús, men doyði 17 dagar gamal.
Vit lata Hansinu sjálva siga frá hesum sáru minnum:
John bar hann til Húsavíkar, eg minnist tað var ógvuliga hart, at eg mátti liggja eftir og kundi ikki fara við. Tá ið hann kom suður aftur í kistu og fór til gravar, var eingin prestur til jarðarferðina. Prestur kom nakað eftir til altargongd og Emil bleiv doyptur, og eg og John vóru gumma og gubbi, samtíðis, sum tað bleiv kastað jørð á Petur Martin, okkara fyrstafødda. Eg kom ígjøgnum tað, men tað var ógvuliga strævið, havi ikki orð fyri tí.
Seinni fingu tey tríggjar dreingir, hon átti allar í Havn, tordi ikki at eiga í Dali aftur. Teir eru Petur Martin (f. 1963) maskinmeistari, Suni (f. 1966) maskimeistari og Hans Magni (f. 1969) bilmekanikari/maskinistur).
dreingirnir hjá Hansinu og John
John fór burtur á sild, og tá fór Hansina til Havnar og var hjá mammu síni. Hon arbeiddi hjá Frants, og Petur Martin, sum var føddur tá, var hjá ommu síni. So við og við kom Hansina meiri í samband við dalbingar, og hon minnist serliga Judith, Esther og Vilhelminu sum góðar vinkonur. Tíðin, tá ið børnini vuksu upp, var ein góð tíð. Eitt skifti var spælstova inni á Gerði, Henny var lærari, tað riggaði væl, og børnini trivust væl. Nógv børn vóru í Dali, dreingirnir kundu altíð vera úti, og teir høvdu nógvar kammeratar, og konurnar gingu hvør inn til aðra við stokkum. Tey høvdu kúgv í kjallaranum, ein kálv og hønur – og nátthús. Alt bar til tá, tað hevði ikki borið til í dag. Hansina mjólkaði í 18 ár. Judith og Hansina høvdu Klæmintstovufjósið í uml. 2 ár. John skar torv suðuri í haga, ein dagin minnist Hansina, at Kristina í Toppi, seinni í Rennuni, kom kvøðandi eftir torvheiðunum við bundnaturriklæði um herðarnar, ein mynd sum enn stendur klár fyri Hansinu.
Petur Martin og Suni
Petur Martin og Suni skera torv.
Hansina ferðaðist altíð nógv bæði til Havnar til mammuna og norð á Oyrabakka. John var burtur um summarið í nógv ár, seinni fór hann til Havnar at arbeiða. Hann var tá í Havn í vikuni og kom suður um vikuskifti. Í 1978 keyptu Hansina og John eini hús í Niels Finsensgøtu, dreingirnir høvdu so innivist, tá ið teir fóru til Havnar at læra. Í eini tvey ár var Hansina einsamøll í Dali, meðan teir allir vóru í Havn.
Hansina, Carl Erik, Marna, John, Petur Martin og Suni
Hansina, John, Marna, Karl Erik, Petur Martin og Suni (Hans Magni var ikki heima, tá ið útisetadagurin var)
021 (2)
Hans Magni

Hansina arbeiddi eitt stutt skifti á fiskavirkinum í Skopun, síðani arbeiddi hon sum heimahjálp í Sandoynni í 10 ár. Hansina fór á tey skeið, sum kravdust til at gerast heimahhjálp – 3 skeið, 6 vikur hvørt, í Klaksvík, Vági og Havn. Familjan gjørdist havnarfólk, og Hansina arbeiddi sum heimahjálp í yvir 30 ár.
Seinni árini meðan Hans Marius sat lamin, vóru  Hansina og John ofta inni í Putlhúsi og vitjaðu.
DSC03853
DSC01655
Hansina og John eru búsitandi í Dali, men tey trívast væl í Havn – serliga um veturin. Tey hava fýra ommu/abbabørn, Petur Martin eigur Janni og Remi, og Suni eigur Magnus og Katrin.
toppur
Hansina og John hava ferðast nógv, m.a. til Ísrael við Svenningi á Lofti, fleiri ferðir hava tey verið í Spania, annars er sólarferð ikki tað allarbesta hjá Hansinu.
ferðast1
Hansina hevur verið arbeiðsom, sum vit síggja á frásøgnini hevur hon havt nógv ymiskt arbeiði, og afturat hevur hon gjørt og ger enn alt vanligt føroyskt húsarbeiði og útiarbeiði. Á myndunum síggja vit Hansinu gera kjøtpylsu, draga hoyggj, og niðast eru Turið á Bakkanum og Hansina avmyndaðar á fjallasúkkluni hjá Hans Magna.
022
heystferia 2010 028_thumb[1]
024 (2)

Vangamyndin í februar verður av Kjartani Larsen (11.feb.: tað gongur ikki væl at fáa fatur á Kjartani, men februar er ikki liðin enn.)

Thursday, January 3, 2013

Listarlig uppliving – Jøkils kvæði

Á blogginum listin.blogspot skriva Kinna og Inger um listarligar upplivingar av ymsum slag. Og nú um árskiftið hava tær havt líkasum ársuppgerð av tí besta. Ongantíð eru kvæði ella dansur sloppin við har. So nú skal eg skriva um dansin í Dali nýggjársdag.
Teksturin: Kvæðið, sum talan er um, var Jøkils kvæði. Høvuðspersónurin er Jøkil Búason og frægari avrekskappa verður torført at finna, tá ið hann er í havsneyð við øllum sínum monnum, endar hann á einum skeri, men hann svimur til lands, fyrst sjálvur, og síðani við monnunum, 18 í tali. Hann heldur vakt um náttina. Men hann finnur sín maka í Gnippu, hon er bara 11 ár, men eitt risastórt kvendi:
Kjálka stuttar og enni svartar,
nevið langt til vissa,
varrar niður á bringu hingu,
ikki var dámt at kyssa.
Hetta við at kyssa kemur líkasum upp úr ongum. Tær eru tvær systrar og ætla at stjala vrakgóðs frá Jøkli, so honum er valla kossur í huga, men yrkjarin hevur kortini sín hug við kossin, í hvussu er ikki alskarans koss. Og eitt sindur seinni, tá ið Jøkul hevur dripið Gyðju og felt Gnippu, er aftur eitt ørindi, sum ber dám av 1000 ára gomlum porno:
Jøkil visti um gomul kneb,
hann fót fyri Gnippu brá,
høvdið fall til jarðar niður,
bulurin aftaná.
Gnippa leit mót Jøkli upp,
mælir av tungum trá:
Nýt nú fallið kallmaður,
og vita hvat tú formár.
Tey gera eina avtalu bæði, men kvæðið endar, áðrenn vit fáa at vita, hvat spyrst burtur úr samstarvinum. Sera nógv avgjørdur og grovur stílur, og persónarnir eru ævintýrverur við ævintýrnøvnum – Surtus, Sirpa og Eitil.
Kvøðingin: Skipari var Jóannes í Stórhúsi og sær við lið hevði hann Jónleif. Orð og lag í fullkomnum samljóði, eisini tað høggandi lagið, sum dalbingar ofta brúka, var synkront. Og sjónleikurin, tí at sjónleikur var tað, tá ið Jøkil feldi Gnippu, og teir fegnaðust um sigurin, tað var stuttligt og eitt lítið sindur illavorðið.  At síggja feðgarnar, so findarblíðar á brún og brá, lítandi hvør móti øðrum og fevnandi okkum onnur – tað var stórt.
Áhoyrarin: Ongin søga við ongum áhoyrara, ongin sjónleikur uttan áskoðara. Dansurin var í Eiriksgarði í Dali, og vit vóru eini 50 fólk í dansi. Tað var eyðsæð, at vit øll fylgdu væl við í søguni og vóru klár at kvøða niðurlagið hvørja ferð. Mær kom tað fyri, sum um eisini tey, sum dugdu tekstin, vildu heldur lýða á og hyggja at enn  kvøða ov hart sjálvi, tað gjørdi so aftur, at vit fingu rættiliga notið framførsluna.
(Og nei - myndatólið var í lummanum, tað hevði verið halgibrot at farið at blitsa har.)